Birk

Í nýggju stavsetingarorðabókini er einki alternativ . Orðið finst ikki. Síðan hon kom fram, havi eg roynt ymsar inngangir til gerandisligt skrivligt arbeiði. Leys og støk orð, sum stavast so ella so. Her verða eingi orð sett saman, tí orðini verða ikki brúkt til samanbundið virksemi, eisini kallað samskifti. Orðini eru støk. Hevði væntað, at eg fór at liggja skerflatur at lesa í nýggju stavsetingarorðabókini, men púra óvæntað havi eg slept henni. Fór tí í prentaðu bókahillina, at blása dustið av størsta frambrotinum eg minnist, tá umræður orðabøkur. Tað var ensk-føroyska orðabókin hjá Stiðjanum frá 1992. Umframt at minnast hvussu dýr hon var, minnist eg hvussu stuttligt tað var á føroyskum at lesa um týdningin av orðum, sum tá vóru nýggj. Hví í allari víðu verð eru orðabøkurnar ikki skipaðar og settar upp soleiðis, at brúkarin kann krossreferera á einum stað millum fleiri? Málið er livandi og ikki tengt at støkum orðum og starvsstovustirvnum bendingarmynstrum, sum tá fyrisitarar og po

Hóskvøldið vóru Heini í Skorini og Bjørn Kunoy í Løkshøll og greiddu frá um Palestina fyri og eftir 1948, og um ST sáttmálan um fólkadráp frá sama ári.  Heini krøkti illustrativt í tað sannkenning, at palestinar enn tann dag í dag hava ein symbolskan lykil hangandi í køkinum, sum ímynd av vónini um at venda heimaftur til húsini hjá ættfedrunum í økjunum, sum ísraelar tóku eftir Balfour deklaratiónina og frameftir, og enn gera við ólógligum búsetingum á Vestara áarbakka, samstundis sum palestinsk skúlabørn verða steðgað og kanna í tímar bara fyri at sleppa í skúla.  Neyvan er nakað evni so væl dokumentarað sum holocaust, ið føroyska skúlaverkið eisini trúliga hevur implementerað eftir samtykt í løgtinginum síðan 2019.  Afturat hesum kemur ídnið frá ísraelsku sendistovuni í Keypmannahavn at útvega film um modernaða Ísrael at vísa í Føroyum. Umframt nevndu búsetingar hevur afturvendandi evnið verið kynspolitiskt, so opinskárað og viðurkennandi, sum eg ikki havi sæð fyrr, har sendiharrin h

Um vikuskiftið andaðist norski friðargranskarin, Johan Galtung, í Bærum, 93 ára gamal. Hann var ein av teimum, ið stovnaði Institutt for fredsforskning í Oslo í 1959, og skapti kjak og skrivaði bøkur um støðuna í heiminum, sum vit studentar hjá Zakariasi Wang kundu lesa og kjakast um í samfelagsfaki í hálvfjerðsunum, tá kjak var kjak. Ikki minst í spurninginum, hvat onnur halda henda á bygd, fyri at brúka heitið á bókini hjá eins norska Ottar Brox, sum Zakaris týddi. Tað var ikki óstuttligt. Eitt var konflikttrýkanturin hjá Galtung um beinleiðis ágang, skipaðan ágang, ella mentanarligan ágang, serliga hjá hvítum, bæði søguliga og samtíðarliga, í triðja heiminum, og so var tað myndilin fyri tíðindaflutning úr tí fremmanda, sum skapti heilt serligt kjak og gjørdist nakað, ið setti seg. Ikki minst í miðlafatanini. Tí hvør er tað, sum kemur í miðlarnar, og hvønn halda tey, sum arbeiða í miðlunum, at tey sum hyggja, hoyra og lesa, ynskja á breddan? Hvør dugnar hvørjum í maktsentrifuguni, su

Vitlíki, sum er ársins orð, hevur sett skúlan á eitt heilt nýtt og kanska kollveltandi vegamót. Ikki tí, tað er í skúlans nattúru og mergi, altíð at vera á vegamóti, men vitlíki er við serligari styrki komið inn á okkum, um vit vilja tað ella ei.  Í gjár kunngjørdu tey 27 ES limalondini úr Brússel, at tey eru samd um bindandi lóg fyri vitlíki, The Artificial Intelligence Act.  Politico skrivar í dag, at "The law would ban some applications of AI technology, impose strict limits on use cases considered high-risk, and hem in the most advanced software models with obligations of transparency and stress-testing. The EU is the first out of the blocks in laying down binding rules for fast-moving AI  technology. Even if many countries and international clubs - from the OECD to the G7 - have spent the past few years pondering how to regulate AI, most have stuck to voluntary guidelines or codes of practice."  Verksmiðjurobottar og bilar úr Kina, sum koyra sjálvir, hava vit hoyrt um í

Í morgun eru nýkosnu donsku kongshjúnini í kirkju í Aarhus. Veitsludagurin verður hátíðarhildin í danska sjónvarpinum, public service kanal nummar eitt, meðan TV2 sendir Sommer i Tyrol .  Tað er heilt vist, skuldi nakar ivast, at á teim røttu kanalunum hava kongshjúnini eydnast at sementera tankan um eitt modernað kongshús og duga fyrimyndarliga at halda fast í tí symbolikki, sum uttan sjónlig vápn og annan potensierandi útbúnað, skapar tankan um ósvitaliga makt.  Alt er í pakt við fólkið.  Eingin ivi er um, at vit eru í oddinum av maktini í danska ríkinum.  Hugtakandi, hvussu makt kann spinnast upp úr ongum. Hugtakandi, hvussu vit kunnu leggja makt inn á kirkjugólvið, bjóða teimum røttu við og senda í public service sjónvarpi og savna eitt kongaligt lið av ummælarum í vetrarkalda túninum, sum púra laiv kommenterar øll ritual og alt tað, sum fer fram henda fólksliga veitsludag, har eisini vanlig fólk hava eydnast at fáa billet, sum upp til fleiri kirkjugangarar eru fangaðir at siga, og

Onkuntíð kanst tú hava eitt moment of Zen. Tað hevði eg nú ein dagin, tá danska Dorte Ågård helt fyrilestur fyri lærarum um talgildisbúgving í Norðurlandahúsinum. Ikki tí, siktið við fyrilestrinum, var at avmarka flokshøli í skúlanum, og hvørji devices , amboð, skuldu sleppa inn í rúmið, og eiga sín natúrliga rætt sum felags amboð í undirvísingini.  Á eitt sindur jánkasligum føroyskum sigur chatGPT uppá fyrispurning, at “eitt moment of zen er eitt sindur sum ein pási í daginum, har tú gevur tær tíð til at fegna tær um tað lítla og taka pustin í ein hektiskari hvønni.”  Hatta vóru so orðini hjá kjattbottinum. Hóast fátæksliga føroyska skrivingarlagið, skilja tey flestu, hvat meint verður við, tá sagt verður that was my moment of Zen. Enska útleggingin er munandi betri, men lat okkum halda fast í teirri føroysku løtuni og serliga í skúlahøpi. Tá fyrilestrahaldarin gekk gjøgnum grein eitt og legði hana út sum hina týdningarmestu í skúlastovuni, legði eg til merkis, at nakrar ungar kvinnur

  - Hetta er fyrstu ferð, at eg havi roynt vitlíki, chatGBT, sigur Katrin Dagbjartsdóttir við telduna. Hon er lærari í Skúlanum á Fløtum, og er í dag á Læraradegi hjá Námi um talgildisbúgving, sum er yvirskipaða evnið. Dagarnir, teir eru tríggir, eru í Norðurlandahúsinum, har allir lærarar í fólkaskúlanum hava høvið at møta ein av døgunum. - Sum sæst niðanfyri var spurningurin, eg royndi meg við, á enskum, tí tað er best útbygt enn. Hann snúði seg um, at koma við uppskotum til loysn av aktuellu Ísrael-Palestina konfliktini.  Sum sæst niðanfyri, komu tíggju punkt fram, og hesi vóru áhugaverd. Okkurt var ikki heilt rætt, men nógv var sera gott. Víst verður eisini til aðrar keldur, so til ber at fara víðari, og kunna seg meir um evnið, sum spurt verður um. Fari heilt víst at arbeiða meir á henda hátt, sigur Katrin, og leggur afturat, at vit mugu ikki bara síggja chatGBT sum ein fígginda í mun til skrivlig avrik hjá næmingunum.  - Vit eiga heldur at læra okkum at nýta hetta amboðið á rætta

Menniskjað hevur altíð verið hugtikið av maskinum og er tað enn. Onkuntíð hava vit verið bangin fyri maskinum, tí tær kundu gera okkum arbeiðsleys og taka ræðið á øllum. Í fyrstuni dugdu bara prestar at lesa í hondskrivaðum bókum. So kom prentkynstrið og gav okkum prentaðar bøkur á okkara egna máli. Í 1865 fór ein av kendastu høvundum, Jules Verne, at skriva um mánaferðir. Fólk undraðust, tí tað høvdu tey ikki lisið um fyrr. Eftir seinna Verðaldarbardaga vóru fólk bangin fyri, hvussu milliónir av fólki kundu ganga í takt og gera tað, sum tey vistu, var skeivt. Akkurát sum at happa í skúlagarðinum. Kanska var tað tí, at George Orwell akkurát tá skrivaði framtíðarsøguna 1984. Í søguni er tað ein óður einaræðisharri, sum sær og bestemmar alt, sum fer fram millum fólk. Men so kemur ein onnur maskina inn í søgukynstrið. Tað er teldan.  Ein søga um eina stóra teldu verður í 1968 gjørd til film um eina ferð langt út í rúmdina.  Heitið á filminum er ”2001: A Space Odyssey” og umborð er ein tel